Hieronder vindt u in alfabetische volgorde diverse voorbeelden waarin bewegen bewust wordt ingezet gericht op het verminderen van depressieve klachten.

• Beter in het zadel
  Een particulier initiatief waarbij fietsen een essentieel onderdeel uitmaakt van het herstelprogramma bij psychische klachten. Een vergelijkbaar initiatief is PSYCLING.
• Beweeg je fit, word zichtbaar actief!
  Doel van dit project is het voorkomen van diabetes, overgewicht en depressie. Een gezond bewegingspatroon is hierin de rode draad. Avant sanare neemt deel aan Zichtbaar Actief met de cursussen Running voor mannen,  Zumba+ en Dik Tevreden.
• Big MOVE GGZ-programma
  In zes maanden verminder je je klachten en verbeter je gezondheid bij het BigMove GGZ-programma, doordat je op eigen kracht, op een leuke manier en samen met anderen aan de slag gaat

• BoFit, Instatera, Meulenberg Training & Coaching en Stap uit je burn-out
  Zijn vergelijkbare organisaties die zich met name richten op mensen met stress- en burn-outklachten, dperessieklachten en angstklachten. Gedoseerd hardlopen in de natuur vormt bij allen een essentieel onderdeel in de begeleiding. Het niet-prestatiegericht hardlopen en andere fysieke oefeningen worden tevens gebruikt om inzicht te krijgen in eigen gedragspatronen en te oefenen met ander gedrag.

• Cognitieve fitness in de GGz
  Cognitieve Fitness combineert fysieke inspanning met intellectuele uitdaging en maakt gebruik van bewuste ontspanning. Het wordt onder andere ingezet als een preventieve aanpak in de strijd tegen dementie en bij psychische klachten. Cognitieve Fitness richt zich op het behoud en de verbetering van zowel de fysieke als cognitieve vitaliteit. Cognitieve Fitness is effectief voor ouderen, mensen met cognitieve problemen en natuurlijk een ieder ander die zijn/haar hersenen gezond wil houden.
  Lees meer over Cognitieve Fitness

• Hardlopen met een runningtherapeut
  Zie Stichting Runningtherapie Nederland en Runningtherapie.nl voor alle ins en outs over runningtherapie.
  Vanuit verschillende GGZ-instellingen wordt ook runningtherapie aangeboden als onderdeel van de behandeling bij depressie. Zie als voorbeelden het aanbod van Altrecht, GGZ inGeest en GGZ Noord-Holland-Noord.
  Maar ook vanuit sommige fysiotherapiepraktijken wordt Runningtherapie aangeboden, zie bv Fysiotherapie & Sport van Woerkom.

Runningtherapie is opgenomen in de Richtlijn bij depressie voor huisartsen. Zie pag. 6 en noot 39 van de NHG-Standaard Depressie
En ook in de vernieuwde multidisciplinaire richtlijn Depressie is runningtherapie opgenomen (4.)

• Klaar voor de start !?
  Een laagdrempelige 12-weekse cursus die gezondheidsvoorlichting combineert met wandelen en/of hardlopen. Het betreft een programma oorspronkelijk van Avant sanare, waarbij de koppeling gelegd is met een atletiekvereniging.  Een mooi voorbeeld van een samenwerkingsproject tussen GGZ Noord-Holland-Noord, Amici Zorgt, Vicino NHN, atletiek-vereniging Hera en Sportservice Heerhugowaard.
• Leefstijl en bewegen in de eerste lijn – handreikingen voor een multidisciplinaire aanpak
  De handreiking Leefstijl en Bewegen is een product van het project De Nieuwe Praktijk. De Nieuwe Praktijk is een gezamenlijk initiatief van de de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV), het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en het ministerie van VWS.
• Liever bewegen dan moe
  Een fit-programma voor allochtone vrouwen met lichte depressieve klachten, waarbij voorlichting over gezonde leefstijl wordt aangeboden in combinatie met een beweeggedeelte. Hierbij worden de deelnemers letterlijk en figuurlijk in beweging gebracht met als doel het voorkomen van depressiviteit. Deze interventie is voornamelijk voor vrouwengroepen, soms voor gemengd, voor mannen heet de interventie Bewegen geeft Kracht.
• Het Looprecept – op recept van de dokter

Onderzoek toonde aan dat slechts 10 minuten lichaamsbeweging onmiddelijk de energie en  het humeur bij gezonde proefpersonen kan opvijzelen (H.Hansen, 2001).
Maar na enkele uren zakt het humeur weer naar de basislijn.
Dus hoewel het belangrijk is voor mensen om te weten dat ze hun humeur met één sessie kunnen opvijzelen, is het ook belangrijk om in gedachten te houden dat het langer duurt om je humeur van dag tot dag te veranderen.

De positieve effecten van bewegen op depressieve klachten kan grotendeels worden verklaard door een toename van

1. endorfine en verbetering van het endorfinesysteem,
2. norepinefrine,
3. dopamine en verbeterde werking,
4. serotonine en
5. BDNF.   

Van alle effecten van bewegen op ons brein is de toename van bovenstaande stoffen met name verantwoordelijk voor de vermindering van depressieve klachten.
Daarbij komt ook nog eens dat gaan bewegen/sporten vaak de slaap helpt verbeteren. En een slaaptekort is niet alleen een bekend symptoom, maar soms ook de oorzaak van depressieve klachten. Dus ook op deze manier kan gaan sporten dus helpen de depressieve klachten te doen verminderen.

Onderstaande tekst voegt daar nog een aantal factoren aan toe:
The positive effect on depression is believed to be multifactorial (Salmon, 2001). In the Western world, physical exercise is considered part of a healthy lifestyle and the depressed individuals who exercise regularly can expect positive feedback from their environment and social contact (Scott, 1960). Exercise is a normal activity that can lead to a positive cycle, i.e., the person engaging in physical exercise feels normal. Physical activity at a relatively high intensity makes it difficult to simultaneously think/worry xcessively, and physical activity can be used as a distraction from sad thoughts. Depressed people often suffer from fatigue and the  feeling that life is insurmountable, which can lead to physical inactivity, a loss of fitness, and thus increased fatigue. Physical activity increases aerobic capacity and muscle strength, and thus physical wellbeing. There are also various theories that hormonal changes occurring during physical activity can have an effect on mood. This applies, for example, to the amount of beta-endorphins and monoamine concentrations (Mynors-Wallis et al., 2000). Some  depressed people suffer from anxiety with a feeling of inner turmoil. During physical activity, the heart rate increases and perspiration occurs. Experiencing these physiological changes in the context of normal physical activity may give the depressed individual the significant insight that a high pulse and sweating are not dangerous.
Exercise stimulates growth of new nerve cells and release of proteins known to improve health and survival of nerve cells. It is indeed possible that physical activity has a direct positive effect on the hippocampus. People with depression have reduced hippocampal volume (Campbell et al., 2004), and treatment  with antidepressants allows the formation of new cells in the hippocampus (Manji et al., 2000). When rats exercise, their hippocampus grows (Bjornebekk et al., 2005). In humans, regular physical activity for 3 months has been shown to lead to an increase in hippocampal volume and improved short-term memory (Pajonk et al., 2010). Brain-derived neutrophic factor (BDNF) is a growth factor for the hippocampus. People with dementia may have low levels of BDNF in the brain and in the blood (Pedersen,2011). However, elevated levels of BDNF have been found in rapid cycling bipolar disorder patients (Munkholm et al., 2014). Every time physical activity occurs, the BDNF level increases in the brain, blood, and muscles (Pedersen, 2011) and it is possible that BDNF represents a mechanism by which physical activity can influence symptoms of depression (Matthews et al., 2009; Pedersen et al., 2009; Huang et al., 2014).

Uit Exercise as medicine – evidence for prescribing exercise as therapy in 26 different chronic diseases.

Hieronder een chronologische lijst van onderzoeksartikelen en relevante boeken.

• Psychische gezondheid, bewegen en sport: De rol van bewegen en sport voor mensen met (ernstige) psychische klachten.
  Factsheet 2020/9, Utrecht: Mulier Instituut.
  Ooms, L., Dool, R. van den & Elling, A. (2020)
• Does physical activity influence the association between depressive symptoms and low-grade inflammation in adults? A study of 8,048 adults (2020)
• Study sheds light on neuroinflammation and psychological disorders (2020)
• Can high-intensity interval training improve physical and mental health outcomes? A meta-review of 33 systematic reviews across the lifespan
  Rebecca Martland, Valeria Mondelli, ,Fiona Gaughran & Brendon Stubbs
  Accepted 13 Dec 2019, Published online: 31 Dec 2019
  https://doi.org/10.1080/02640414.2019.1706829
• Test–retest reliability, validity, and correlates of the 2‐min walk test in outpatients with depression
  Davy Vancampfort David Basangwa Samuel Kimbowa Joseph Firth Felipe Schuch Tine Van Damme James Mugisha
  First published: 01 December 2019 https://doi.org/10.1002/pri.1821
• Effects of yoga on depressive symptoms in people with mental disorders: a systematic review and meta-analysis
  Jacinta Brinsley, Felipe Schuch, Oscar Lederman, Danielle Girard, Matthew Smout, Maarten A Immink, Brendon Stubbs, Joseph Firth, Kade Davison, Simon Rosenbaum – http://dx.doi.org/10.1136/bjsports-2019-101242
• Physical activity and depression: Towards understanding the antidepressant mechanisms of physical activity
  Aaron Kandolaa, Garcia Ashdown Franks, Joshua Hendrikse, Catherine M.Sabiston , Brendon Stubbs,
  https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2019.09.29
• EFFORT-D: results of a randomised controlled trial testing the effect of running therapy on depression
  Frank Kruisdijk, Marijke Hopman-Rock, Aartjan T. F. Beekman and Ingrid Hendriksen.
  BMC Psychiatry – (2019) 19:170
• Association of Efficacy of Resistance Exercise Training With Depressive Symptoms
  Meta-analysis and Meta-regression Analysis of Randomized Clinical Trials
  Brett R. Gordon, MSc1; Cillian P. McDowell, BSc1; Mats Hallgren, PhD2; et al Jacob D. Meyer, PhD3; Mark Lyons, PhD1; Matthew P. Herring, PhD1,4
  JAMA Psychiatry.  2018;75(6):566-576. doi:10.1001/jamapsychiatry.2018.0572
• Aerobic exercise for adult patients with major depressive disorder in mental health services: A systematic review and meta‐analysis
  Ioannis D. Morres Antonis Hatzigeorgiadis Afroditi Stathi Nikos Comoutos Chantal Arpin‐Cribbie Charalampos Krommidas Yannis Theodorakis
  Depression and Anxiety – The official journal of ADAA – 18 October 2018
• Physical Activity, Sedentary Behavior, and Symptoms of Major Depression in Middle Childhood
  Tonje Zahl, Silje Steinsbekk, Lars Wichstrøm
  Pediatrics – January 2017
• Meta-Meta-Analysis of the effect of physical activity on depression and anxiety in non-clinical adult populations
  Rebar AL1, Stanton R, Geard D, Short C, Duncan MJ, Vandelanotte C.
  Health Psychol Rev. 2015 Mar 5:1-78.
• Physical activity and depressive symptoms
  Promotie: Dhr. N. (Nikolaos) Stavrakakis, N. (2015)
• Depressive Symptoms and Physical Activity During 3 Decades in Adult Life
  Pinto Pereira S.M, Geoffroy MC, Power C.
  JAMA Psychiatry. 2014 ;71(12):1373-1380
• Intense exercise increases circulating endocannabinoid and BDNF levels in humans–possible implications for reward and depression.
  Heyman E, et al.  (2012)
  Psychoneuroendocrinology. 2012 Jun;37(6):844-51
• Facilitated physical activity as a treatment for depressed adults: randomised controlled trial.
  Chalder, M. et al (2012).
  BMJ 2012;344:e2758
• Runningtherapie bij depressie.
  Bakker, A. & Woerkom S. van (2010)
• Fysieke training bij depressie; een overzicht
  Stammes, R  &  Spi jker, J  (2009)
  Tijdschrift voor psychiatrie 51(2009)11, 821-830
• Running therapie. Het standaard werk voor lopers en professionals.
  Bakker B. & Woerkom S. van (2008).
  Amsterdam: uitgeverij De Arbeiderspers Het Sporthuis. ISBN 9789029566834.
• ‘Rocket Ronnie’ heeft de demonen in zijn hoofd nu eindelijk bestreden
  Tonkens N. (2008).
  De Volkskrant, 29 april 2008.
• Exercise and pharmacotherapy in the treatment of major depressive disorder.
  Blumenthal, J.A., Babyak, M.A., Doraiswamy, P.M., Watkins, L., Hoffman, B.M., Barbour, K.A., Herman, S., Craighead, W.E., Brosse, A.L., Waugh, R., Hinderliter, A., Sherwood, A. (2007).
  Psychosomatic Medicine 69(7), 587-596.
• Running is rewarding and antidepressive.
  Brené, S., Bjǿrnebekk, A., Ǻberg, E., Mathé, A.A., Olson, L., Werme, M. (2007).
  Physiology & Behavior 92(1-2), 136-140.
• Cytokines en de depressieve stoornis: een psycho-immunologische kijk op de etiologie van de depressieve stoornis
  D. van West, G. Kenis, M.Maes -Tijdschrift voor psychiatrie 47(2005)3, 139-147
• Pillen, praten, bewegen. Nut van fysieke activiteiten voor geestelijke gezondheid
  Stel J. van der (2005).
  Amsterdam: uitgeverij SWP. ISBN 9789066656376.
• Run for your life. Psychomotorische therapie als avontuur.
  Bosscher R. & Huizinga J. (2005).
  Tijdschrift voor vaktherapie, 1, 3-11.
• Exercise in treating depression: Broadening the psychotherapist’s role.
  Pollock K.M. (2001).
  JCLP/In Session: Psychotherapy in Practice, 57, 1289-1300.
• Benefits from aerobic exercise in patients with major depression.
  Dimeo F. et al (2001).
  British Journal of Sports Medicine, 35, 114-117.
• Exercise treatment for major depression: maintenance of therapeutic benefit at 10 months.
  Babyak, M., Blumenthal, J.A., Herman, S., Khatri, P., Doraiswamy, P.M., Moore, K., Craighead, W.E., Baldewicz, T.T. & Krishnan, R.(2000).
  Psychosomatic Medicine, 62, 633-638.
• Liever lichaamsbeweging dan medicijn.
  Kamerman S. (1999).
  NRC Handelsblad, 15 april 1999.
• Effects of exercise training on older patients with major depression.
  Blumenthal J.A. et al (1999).
  Archives of Internal Medicine, 159, 2349-56.
• Running strategies for women and men.
  Berger, B.G., (1997).  In: Sachs, M.L. & Buffone, G.W., Running as therapy. An integrated approach (pp. 138-171). Lincoln: University of Nebraska Press.
• Hardlopen als een behandeling: ervaringen in een RIAGG.
  Kleinsman A. & Bosscher R.J. (1995).
  Directieve therapie, 15, 76-84.
• Runningtherapie bij depressie.
  Bosscher, R.J. (1991).
  Amsterdam: Thesis Vrije Universiteit.
• Effects of aerobic exercise on depression: a controlled study.
  Martinsen E.W. et al (1985).
  British Medical Journal, 8, 393-394.